Nëse keni dëgjuar lajme për bursën ose tregjet financiare, me siguri keni hasur fjalën “volatilitet”. Për shumë njerëz, ky term tingëllon teknik dhe i ndërlikuar, por në të vërtetë është një koncept i thjeshtë për t’u kuptuar. Volatiliteti tregon sa shumë dhe sa shpejt ndryshon çmimi i diçkaje në treg, si p.sh. aksione, monedha, naftë apo edhe ari. Ky ndryshim mund të jetë në rritje ose në rënie dhe zakonisht lidhet me sa “i qetë” ose “i trazuar” është një treg.
Kuptimi i këtij termi është i rëndësishëm jo vetëm për investitorët, por edhe për këdo që dëshiron të kuptojë lajmet ekonomike dhe ndikimin e tyre në jetën e përditshme.
Çfarë do të thotë konkretisht “volatilitet”?
Një shpjegim i thjeshtë
Volatiliteti është një mënyrë për të matur se sa shumë luhaten çmimet brenda një periudhe të caktuar kohe. Nëse çmimet ndryshojnë shpesh dhe në mënyrë të ndjeshme, themi se tregu ka “volatilitet të lartë”. Nëse çmimet lëvizin ngadalë dhe me pak ndryshime, atëherë tregu ka “volatilitet të ulët”.
Mund ta mendoni si motin: nëse temperaturat ndryshojnë shumë brenda një dite – nga nxehtë në ftohtë dhe anasjelltas – moti është “i paqëndrueshëm”. Po kështu, në tregje, kur çmimet ndryshojnë shpejt dhe shumë, ato janë “të paqëndrueshme” ose “me volatilitet të lartë”.
Shembull nga jeta e përditshme
Imagjinoni që blini domate në treg. Një javë kushtojnë 100 lekë për kilogram, javën tjetër 150 lekë, dhe pas dy javësh bien përsëri në 90 lekë. Ky ndryshim i shpejtë në çmim është si një “volatilitet i lartë”. Por nëse për disa muaj rresht çmimi i domateve është gjithmonë rreth 100 lekë, atëherë kemi një “volatilitet të ulët”.
Pse ka rëndësi volatiliteti në tregjet financiare?
Për investitorët
Për ata që investojnë, volatiliteti është si një sinjal alarmi. Ai tregon nëse një investim mund të ketë fitime të mëdha, por edhe humbje të mëdha, në një kohë të shkurtër. Një aksion me luhatje të forta mund të ofrojë mundësi për fitime të shpejta, por kërkon edhe më shumë kujdes dhe tolerancë ndaj rrezikut.
Për ekonominë dhe qytetarët e zakonshëm
Edhe pse mund të mos jeni investitor, volatiliteti ndikon në jetën tuaj. Për shembull, ndryshimet e shpejta të çmimit të naftës ndikojnë në çmimin e transportit dhe mallrave. Po kështu, kur tregjet financiare janë shumë të paqëndrueshme, kjo mund të ndikojë në kursin e këmbimit të monedhës dhe në çmimet që paguajmë çdo ditë.
Çfarë e shkakton volatilitetin?
Lajmet dhe ngjarjet globale
Ngjarjet politike, si zgjedhjet, konfliktet apo ndryshimet në politikat ekonomike, mund të bëjnë që tregjet të reagojnë shpejt. Po ashtu, lajmet për ekonominë – si rritja ose ulja e papunësisë – ndikojnë drejtpërdrejt te besimi i investitorëve.
Oferta dhe kërkesa
Si në çdo treg, kur kërkesa për një produkt rritet, çmimi tenton të rritet; kur kërkesa bie, çmimi bie. Por në tregjet financiare, këto ndryshime mund të ndodhin shumë shpejt, duke rritur volatilitetin.
Emocionet e investitorëve
Frika dhe etja për fitim shpesh i bëjnë njerëzit të blejnë ose të shesin me nxitim, gjë që mund të shkaktojë luhatje të mëdha. Kjo është arsyeja pse psikologjia e tregut është një faktor i rëndësishëm në nivelin e volatilitetit.
Si mund të “maten” luhatjet?
Edhe pse për publikun e gjerë nuk është e nevojshme të dihen formulat matematikore, është mirë të dimë që analistët përdorin tregues të ndryshëm për të matur volatilitetin, si p.sh. devijimi standard apo indekse të posaçme si VIX – shpesh quajtur edhe “indeksi i frikës”. Ky indeks tregon pritshmëritë e investitorëve për sa i paqëndrueshëm mund të jetë tregu në të ardhmen.
Çfarë të mbani mend nga ky koncept?
Volatiliteti në tregjet financiare është thjesht një matje e sa shumë dhe sa shpejt ndryshojnë çmimet. Ai nuk është domosdoshmërisht diçka e keqe – për disa është mundësi për fitim, për të tjerët është një rrezik për humbje. Nëse tregjet janë të qëndrueshme, ndryshimet e çmimeve janë të vogla dhe të parashikueshme; nëse janë të paqëndrueshme, çmimet mund të ndryshojnë shumë brenda një kohe të shkurtër.
Njohja e këtij koncepti ju ndihmon të kuptoni më mirë lajmet ekonomike dhe të merrni vendime më të informuara, qoftë edhe kur thjesht po vlerësoni se si ndryshimet në tregje mund të prekin çmimet e përditshme që paguani.